Staking vẫn là nền tảng của các mạng lưới tiền mã hóa sử dụng cơ chế Bằng Chứng Cổ Phần (Proof-of-Stake - PoS), mang lại phần thưởng thụ động khi hỗ trợ bảo mật blockchain. Tuy nhiên, không phải mọi phương thức staking đều giống nhau. Tính đến giữa năm 2025, Ethereum đang dẫn đầu với hơn 37 triệu ETH được staking, chiếm khoảng 30% tổng nguồn cung, tăng so với các số liệu trước đây. Trong khi đó, lợi suất staking trung bình trên các mạng lớn vào khoảng 6,8%, nhưng dao động khá nhiều: Ethereum mang lại khoảng 4–5% APY, Solana đạt 5–7%, và một số blockchain mới vẫn cung cấp mức 10–12% để thu hút người tham gia sớm. Những xu hướng này phản ánh sự phổ biến ngày càng tăng và sự thay đổi của staking trong thị trường tiền mã hóa hiện nay.
Dưới đây là phân tích rõ ràng về staking thanh khoản (liquid staking), staking gốc (truyền thống) và staking qua pool, giúp bạn chọn chiến lược phù hợp với mục tiêu tiền mã hóa của mình.
Staking là gì và hoạt động như thế nào?
Cách hoạt động của staking tiền mã hóa | Nguồn: The Motley Fool
Staking là cách để kiếm phần thưởng bằng cách khóa tiền mã hóa của bạn nhằm hỗ trợ hoạt động của blockchain. Cơ chế này được sử dụng bởi các mạng lưới Proof of Stake (PoS) như Ethereum, Solana, Cardano và Polygon, vốn dựa vào người staking thay vì thợ đào để xác thực giao dịch và duy trì an ninh mạng lưới.
Cách hoạt động như sau:
• Khi bạn staking, bạn cam kết khóa tài sản (như ETH hoặc SOL) vào mạng lưới.
• Đổi lại, blockchain sẽ thưởng cho bạn bằng các token mới, thường được gọi là phần thưởng staking.
• Lý do là vì tài sản staking của bạn giúp xác thực giao dịch và ngăn chặn gian lận. Bạn staking càng nhiều thì khả năng được chọn xác thực block tiếp theo càng cao.
Các hình thức staking phổ biến
Staking không chỉ có một hình thức duy nhất. Mặc dù mục tiêu – kiếm thu nhập thụ động bằng cách hỗ trợ bảo mật blockchain – là giống nhau, nhưng cách thực hiện sẽ khác nhau tùy vào kỹ năng kỹ thuật, quy mô đầu tư và nhu cầu thanh khoản của bạn. Hiện nay, có ba phương thức staking chính dành cho hầu hết nhà đầu tư tiền mã hóa: staking gốc, staking qua pool và staking thanh khoản. Mỗi hình thức mang lại sự cân bằng khác nhau giữa lợi nhuận, tính linh hoạt và rủi ro. Dưới đây là những gì bạn cần biết để lựa chọn đúng đắn.
1. Staking gốc (truyền thống)
Staking gốc là hình thức khóa token của bạn trực tiếp vào mạng lưới, bằng cách tự vận hành một nút xác thực với 32 ETH trên Ethereum hoặc vận hành nút xác thực Solana với mức staking tối thiểu 1 SOL, hoặc ủy quyền cho một nút xác thực hiện có. Hình thức này mang lại phần thưởng cao và rủi ro thấp từ bên thứ ba, nhưng tài sản của bạn sẽ bị khóa và yêu cầu chuyên môn kỹ thuật hoặc sự tin tưởng vào nút xác thực đã chọn.
2. Staking theo nhóm
Staking theo nhóm cho phép bạn gộp tiền mã hóa của mình với những người dùng khác trong cùng một nút xác thực, giúp giảm rào cản gia nhập và đơn giản hóa quy trình. Các nền tảng như BingX Earn giúp cách tiếp cận này trở nên thân thiện với người mới và dễ tiếp cận mà không cần vốn lớn, tuy nhiên vẫn có thời gian khóa và một số rủi ro từ phía nhà vận hành nhóm.
3. Staking thanh khoản
Staking thanh khoản cung cấp cho bạn một token có thể giao dịch (LST) đại diện cho tài sản đã stake, cho phép bạn nhận phần thưởng trong khi vẫn sử dụng token đó trong DeFi. Các nền tảng như Lido phát hành token staking thanh khoản (LST) như stETH, mang lại tính thanh khoản vượt trội và hiệu quả vốn cao, nhưng cũng kèm theo rủi ro như lỗ hổng hợp đồng thông minh và mất neo giá của token.
Tại sao staking tiền mã hóa lại quan trọng vào năm 2025?
Khi staking tiếp tục phát triển, việc lựa chọn giữa staking gốc, staking theo nhóm hoặc staking thanh khoản không chỉ là vấn đề sở thích; đó là quyết định chiến lược ảnh hưởng đến tính thanh khoản, tiềm năng phần thưởng và mức độ rủi ro của bạn. Dưới đây là lý do tại sao điều này quan trọng hơn bao giờ hết vào năm 2025:
1. Tính thanh khoản vs. lợi suất: Cân bằng giữa sự linh hoạt và lợi nhuận
Staking truyền thống thường khóa vốn của bạn trong vài ngày hoặc thậm chí vài tuần. Điều này phù hợp với người nắm giữ dài hạn, nhưng không lý tưởng khi thị trường biến động. Staking thanh khoản giải quyết vấn đề này bằng cách phát hành token staking thanh khoản (LST) như stETH hoặc rETH, cho phép bạn nhận phần thưởng staking trong khi vẫn sử dụng vốn trong DeFi.
Tính đến tháng 8 năm 2025, có 68,7 tỷ USD bị khóa trong các giao thức staking thanh khoản, cho thấy mô hình này đang thu hút sự quan tâm mạnh mẽ. Các LST này có thể được giao dịch, dùng làm tài sản thế chấp hoặc gửi vào các pool thanh khoản, mở ra tiềm năng kiếm lợi kép: phần thưởng staking cộng thêm lợi nhuận từ DeFi. Ví dụ, người nắm giữ stETH vẫn có thể nhận khoảng 2,68% APR trên Ethereum đồng thời kiếm thêm lợi nhuận trên các nền tảng như Aave hoặc Curve.
2. Rủi ro và độ phức tạp: Hiểu rõ trước khi tham gia
Mỗi hình thức staking có một hồ sơ rủi ro khác nhau:
• Staking gốc khá đơn giản. Bạn có thể vận hành một nút xác thực hoặc ủy quyền token. Đây được coi là lựa chọn an toàn nhất và nguyên bản với giao thức, nhưng token của bạn sẽ bị khóa, không thể giao dịch hoặc dùng trong trường hợp khẩn cấp.
• Staking theo nhóm giúp người có số vốn nhỏ (ví dụ: <32 ETH) vẫn có thể tham gia, nhưng phần thưởng và mức độ an toàn phụ thuộc vào hiệu suất của nhà vận hành nhóm. Cũng tồn tại rủi ro từ bên đối tác nếu nhà vận hành quản lý sai hoặc bị slashing.
• Staking thanh khoản, dù cung cấp sự linh hoạt vượt trội, nhưng đi kèm các rủi ro mới: lỗ hổng hợp đồng thông minh, mất neo token và phụ thuộc vào các giao thức bên thứ ba. Nếu giá trị của LST (ví dụ: stETH) chênh lệch so với token gốc (ETH), bạn có thể chịu lỗ, đặc biệt trong thị trường biến động.
3. Sự Rõ Ràng về Quy Định: Đèn Xanh cho Liquid Staking
Trong một quyết định mang tính bước ngoặt, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) vào ngày 6 tháng 8 năm 2025 đã xác nhận rằng Liquid Staking Tokens (LSTs) không phải là chứng khoán. Sự rõ ràng về quy định này là một cột mốc quan trọng; nó loại bỏ sự bất định pháp lý cho các nền tảng và nhà đầu tư, cho phép các quỹ tổ chức, ngân hàng và nhà quản lý tài sản khám phá liquid staking như một chiến lược tạo lợi nhuận tuân thủ quy định.
Quyết định này đã thúc đẩy sự tăng trưởng: theo Staking Rewards, phí liquid staking hàng tuần đã vượt 40,9 triệu USD và các giao thức hiện đang tạo ra hơn 3 triệu USD doanh thu hàng tuần. Khi rào cản pháp lý được gỡ bỏ, dự kiến sẽ có sự tham gia rộng rãi hơn, cơ sở hạ tầng tốt hơn và nhiều đổi mới hơn trên các nền tảng liquid staking.
Năm 2025, lựa chọn staking của bạn không chỉ là để kiếm phần thưởng, mà còn là tối ưu hóa vốn, quản lý rủi ro và tuân thủ các quy tắc mới của tài chính Web3. Dù bạn ưu tiên sự đơn giản, phi tập trung hay tính thanh khoản, việc hiểu rõ các đánh đổi của từng mô hình là chìa khóa để tối đa hóa tiềm năng sinh lợi của tài sản số.
Liquid Staking vs. Staking Truyền Thống vs. Pool Staking: So Sánh
So sánh Liquid Staking, Staking truyền thống và Pool Staking | Nguồn: Kiln.fi
Việc chọn phương pháp staking phù hợp phụ thuộc vào quy mô vốn, khả năng chịu rủi ro, nhu cầu thanh khoản và mức độ bạn muốn sử dụng tài sản số của mình trong khi kiếm lợi nhuận. Dưới đây là phân tích chi tiết về staking gốc, pool staking và liquid staking, cách thức hoạt động của từng loại, ưu điểm, nhược điểm và thời điểm nên sử dụng.
1. Staking Gốc (Truyền Thống)
Staking gốc là hình thức staking trực tiếp và tích hợp sâu nhất với giao thức. Nó bao gồm việc khóa tài sản số của bạn trực tiếp vào hợp đồng thông minh của blockchain để hỗ trợ cơ chế đồng thuận Proof-of-Stake (PoS). Bạn có thể tự trở thành trình xác thực (validator), yêu cầu kiến thức kỹ thuật, hệ thống chuyên dụng và số vốn tối thiểu (ví dụ: 32 ETH trên Ethereum, 10.000 ADA trên Cardano hoặc 1 DOT trên Polkadot), hoặc ủy quyền token của bạn cho một nút xác thực thay mặt bạn thực hiện staking. Các validator bảo mật mạng lưới bằng cách xác thực các khối, và đổi lại, cả validator và người ủy quyền đều nhận được phần thưởng staking.
Ưu và Nhược điểm của Staking Truyền Thống
Ưu điểm lớn nhất của staking gốc là tính bảo mật và sự đơn giản; bạn staking trực tiếp trên mạng lưới mà không cần dựa vào bên trung gian. Điều này giảm thiểu rủi ro đối tác và thường mang lại phần thưởng cơ bản cao hơn so với các phương pháp khác. Tuy nhiên, nó có những hạn chế đáng kể: token của bạn sẽ bị khóa trong một khoảng thời gian cố định, có thể gặp độ trễ khi rút (unbonding), và nếu bạn vận hành một validator, bạn cần đảm bảo thời gian hoạt động cũng như chịu rủi ro bị phạt (slashing) nếu nút hoạt động sai hoặc ngừng hoạt động.
Khi nào nên chọn staking gốc (Native Staking)
Staking gốc là lựa chọn lý tưởng nếu bạn là nhà đầu tư dài hạn, có vốn đủ lớn và nhu cầu thanh khoản thấp. Hình thức này phù hợp với những người muốn gắn kết tối đa với mạng lưới và có kiến thức kỹ thuật hoặc sẵn sàng ủy quyền cho các trình xác thực (validator) uy tín. Nếu bạn thoải mái với việc không rút được vốn trong vài tuần hoặc vài tháng và coi trọng việc hỗ trợ phi tập trung, staking gốc là cách trực tiếp nhất để vừa kiếm lợi nhuận vừa đóng góp vào bảo mật blockchain. Mô hình trình xác thực cá nhân của Ethereum, mô hình ủy quyền của Cardano và hệ thống đề cử của Polkadot là những ví dụ tiêu biểu về staking gốc.
Staking lỏng vs. staking gốc | Nguồn: Phantom Wallet
2. Staking theo nhóm (Pool Staking)
Staking theo nhóm cho phép nhiều người dùng gộp token của mình vào một nhóm staking chung, giúp giảm rào cản tham gia. Các nhóm này, có trên các nền tảng như BingX Earn và Everstake, sẽ quản lý hạ tầng trình xác thực thay mặt cho tất cả người tham gia. Ngay cả số lượng token nhỏ (ví dụ chỉ từ 0.1 SOL hoặc 0.01 ETH) cũng có thể được stake qua nhóm, và phần thưởng sẽ được phân bổ tỷ lệ theo đóng góp của từng người.
Ưu và nhược điểm của staking theo nhóm
Staking theo nhóm mang lại khả năng tiếp cận dễ dàng, lợi nhuận ở mức vừa phải và hầu như không cần thiết lập phức tạp. Điều này đặc biệt hấp dẫn với những người không am hiểu kỹ thuật hoặc sở hữu số lượng token nhỏ. Tuy nhiên, người dùng vẫn phải đối mặt với thời gian khóa tài sản và rủi ro đối tác, vì nhà vận hành nhóm sẽ quyết định lựa chọn và hiệu suất của trình xác thực. Việc quản lý kém hoặc bị phạt có thể làm giảm phần thưởng, thậm chí trong trường hợp nghiêm trọng có thể mất một phần vốn.
Khi nào nên chọn staking theo nhóm
Staking theo nhóm là lựa chọn tuyệt vời cho những người có danh mục nhỏ, muốn kiếm phần thưởng thụ động mà không cần quản lý trình xác thực. Hình thức này phù hợp với những ai coi trọng sự đơn giản, chấp nhận được một chút chậm trễ khi rút và muốn một bên trung gian đáng tin cậy xử lý phần kỹ thuật. Ví dụ phổ biến gồm staking ETH hoặc SOL qua BingX Earn, hoặc staking ADA trên các nhóm Daedalus hoặc Yoroi.
3. Staking lỏng (Liquid Staking)
Liquid staking là mô hình staking linh hoạt và hiệu quả về vốn nhất. Khi bạn stake thông qua các nền tảng như Lido, Rocket Pool, Marinade Finance, Ankr hoặc Jito, bạn sẽ nhận được một Liquid Staking Token (LST), chẳng hạn như stETH (Lido), rETH (Rocket Pool) hoặc mSOL (Marinade), đại diện cho tài sản đang được stake của bạn. Các token này vừa nhận phần thưởng staking vừa có thể sử dụng trên các giao thức DeFi để cho vay, farming lợi nhuận hoặc giao dịch, giúp bạn mở khóa hai nguồn thu nhập cùng lúc.
Ưu và nhược điểm của Liquid Staking là gì?
Lợi thế cốt lõi là tính thanh khoản; tài sản stake của bạn vẫn tiếp tục sinh lời trong khi vẫn có thể sử dụng hoàn toàn trong DeFi. Bạn có thể dùng stETH trên Aave, giao dịch mSOL trên Jupiter hoặc gửi rETH vào Balancer để nhận thêm lợi nhuận. Tuy nhiên, liquid staking cũng mang lại rủi ro hợp đồng thông minh, phụ thuộc vào nền tảng và nguy cơ mất neo (depeg), khi LST bị chênh lệch giá so với tài sản gốc do vấn đề thanh khoản hoặc biến động thị trường.
Khi nào nên chọn Liquid Staking
Liquid staking phù hợp nhất với những người dùng DeFi năng động và các nhà đầu tư tìm kiếm lợi nhuận muốn tối ưu hóa vốn mà không bỏ lỡ phần thưởng staking. Đây là lựa chọn lý tưởng nếu bạn cần sự linh hoạt, chẳng hạn như sử dụng stETH làm tài sản thế chấp trên Aave hoặc giao dịch mSOL trên Jupiter, đồng thời vẫn nhận thu nhập thụ động. Nếu bạn tự tin trong việc quản lý rủi ro giao thức và am hiểu DeFi, liquid staking là cách mạnh mẽ nhất để tối ưu hóa hiệu suất tài sản crypto của bạn trong năm 2025.
Kết luận: Hình thức staking tốt nhất nên chọn trong năm 2025?
Không có câu trả lời chung cho tất cả khi nói đến staking trong năm 2025. Mỗi phương pháp — staking gốc, staking qua pool và liquid staking — đều mang đến sự cân bằng riêng về khả năng tiếp cận, tiềm năng lợi nhuận và quyền kiểm soát. Lựa chọn đúng phụ thuộc vào mục tiêu tài chính, khả năng am hiểu công nghệ và tốc độ bạn cần rút vốn.
Staking gốc phù hợp nhất với những người nắm giữ dài hạn ưu tiên sự đồng bộ với mạng lưới, tham gia trực tiếp và giảm rủi ro từ bên thứ ba, mặc dù yêu cầu khóa vốn và có thể phải quản lý trình xác thực. Staking qua pool dễ tiếp cận hơn cho người có vốn nhỏ, loại bỏ rào cản kỹ thuật nhưng mang lại rủi ro chia sẻ và tính thanh khoản hạn chế. Liquid staking lý tưởng cho những người tham gia DeFi năng động tìm kiếm hiệu quả vốn và sự linh hoạt, nhưng kèm theo rủi ro về hợp đồng thông minh, mất neo token và độ tin cậy của giao thức.
Lưu ý: Mọi hình thức staking đều có rủi ro, dù là phạt cắt giảm (slashing), thời gian ngừng hoạt động của trình xác thực, lỗi hợp đồng thông minh hay mất neo token. Hãy luôn nghiên cứu kỹ trước khi cam kết tài sản và chọn các nền tảng có thành tích tốt, quản trị minh bạch và biện pháp bảo mật mạnh mẽ.
Cuối cùng, phương pháp staking tốt nhất là phương pháp phù hợp với mức chấp nhận rủi ro, nhu cầu thanh khoản và chiến lược đầu tư của bạn.
