Ceny kryptowalut mogą podwoić się w ciągu jednej nocy i załamać się równie szybko, często bez żadnego oczywistego fundamentalnego powodu. Za niektórymi z najbardziej dramatycznych ruchów stoją skoordynowane grupy, anonimowi influencerzy i posty „insiderów” mające na celu wywołanie FOMO. Te ustawienia rzadko wyglądają na niebezpieczne na początku. Mały token zaczyna zyskiwać na popularności, wolumen obrotu eksploduje, a media społecznościowe wypełniają się wiadomościami mówiącymi traderom, aby „nie przegapili okazji”.
Jednak za tym podnieceniem kryje się jedna z najstarszych i najbardziej szkodliwych form manipulacji na rynku: schemat „pump and dump”. Rozkwita on w aktywach o niskiej płynności, z wprowadzającymi w błąd twierdzeniami i szybkimi wahaniami cen, które mogą uwięzić nawet doświadczonych traderów.
Ten przewodnik wyjaśnia, jak schematy „pump and dump” faktycznie działają, dlaczego tak szybko rozprzestrzeniają się w kryptowalutach, co ujawniają ostatnie przypadki oraz na jakie oznaki ostrzegawcze powinien zwracać uwagę każdy inwestor. Dowiesz się również, jak się chronić i jak organy regulacyjne reagują na te schematy na rynkach globalnych.
Czym jest schemat „pump and dump”?
„Pump and dump” to forma manipulacji rynkowej, w której oszuści sztucznie podnoszą cenę tokena (pump), a następnie szybko sprzedają swoje posiadane aktywa po zawyżonych poziomach (dump). Gdy insiderzy wyjdą z rynku, cena się załamuje, pozostawiając inwestorów detalicznych z dużymi stratami.
Schematy „pump and dump” rozkwitają w aktywach z płytkimi księgami zleceń i małymi kapitalizacjami rynkowymi, podobnie jak schematy „penny stock” obserwowane w tradycyjnych finansach. W kryptowalutach zazwyczaj dotyczy to nowo uruchomionych tokenów lub niszowych mikro-kapitalizacji, gdzie garstka skoordynowanych portfeli może poruszać rynkiem.
Jak działa faza pompowania (pump)
Faza pompowania często zaczyna się od sztucznie wygenerowanego szumu:
• Grupy na Telegramie i Discordzie
• Wirusowe klipy na TikToku
• Skoordynowane posty na X (Twitterze)
• Fałszywe twierdzenia o nadchodzących notowaniach lub partnerstwach
Celem jest wywołanie nagłych skoków cen i wolumenu, które sprawiają, że token wydaje się, jakby naturalnie wybijał się.
Jak przebiega faza zrzutu (dump)
Gdy inwestorzy detaliczni wejdą na rynek, organizatorzy sprzedają w nowo powstały popyt. Ponieważ płynność jest niska, ceny mogą załamać się w ciągu kilku minut, pozostawiając późnych kupujących bez możliwości wyjścia.
Ostatnia aktywność „pump and dump”: Kluczowe przykłady z lat 2024–2025
Schematy „pump and dump” pozostały aktywne przez cały cykl 2024–2025. Firmy śledcze i badacze udokumentowali wzorce w nowo uruchomionych tokenach, zwłaszcza tych handlujących z niską płynnością.
1. Wzorce manipulacji przy uruchamianiu tokenów w 2024 r. (Chainalysis, 2024)
Raport Chainalysis Crypto Market Manipulation 2024 wykazał, że wiele tokenów uruchomionych na początku 2024 r. wykazywało klasyczne wzorce manipulacji:
• Gwałtowne, skoordynowane pompowania cen
• Insiderzy akumulujący tanio
• Szybkie zrzuty powodujące natychmiastowe załamania
Te przypadki były najczęstsze w tokenach o kapitalizacji rynkowej poniżej 5 milionów dolarów, gdzie niewiele portfeli kontrolowało większość płynności.
2. Wzrosty cen napędzane przez media społecznościowe (badanie akademickie, 2024–2025)
Recenzowane badanie opublikowane w International Review of Financial Analysis (Ardia & Bluteau, 2024) zbadało ponad 1100 zdarzeń pompowania i wykazało, że posty na X (Twitterze) często gwałtownie wzrastały na kilka minut przed manipulowanymi ruchami cen.
Badacze podkreślili trzy spójne oznaki:
• Fale skoordynowanych tweetów z szumem
• Szybki napływ kupujących detalicznych
• Nagłe załamania po wyjściu wczesnych insiderów
Badanie wykazało, że wprowadzające w błąd narracje w mediach społecznościowych pozostają głównym czynnikiem napędzającym aktywność „pump and dump” w tokenach o niskiej płynności.
3. Zdarzenia mikro-kapitalizacji na Pump.fun (Solidus Labs, 2025)
Analiza ryzyka Solidus Labs z 2025 r. wykazała, że ponad 65% tokenów o mikro-kapitalizacji uruchomionych na Pump.fun wykazywało wskaźniki zgodne z manipulacją.
Jeden szeroko dyskutowany przypadek dotyczył nowego tokena, który:
• Wzrósł z niewielkiej wyceny do dużej kapitalizacji rynkowej w ciągu kilku godzin
• Załamał się, gdy insiderzy zrzucili swoje posiadane aktywa
• Skłoniło platformę do wzmocnienia monitorowania
Ten przykład podkreślił, jak łatwo tokeny o mikro-kapitalizacji mogą być sztucznie zawyżane.
4. Oszustwo dziennikarza WIRED (2025)
Na początku 2025 r. WIRED poinformował, że konto X dziennikarza Andy'ego Greenberga zostało zhakowane w celu promowania fałszywego memecoina stworzonego na Pump.fun.
Obserwujący kupili, cena gwałtownie wzrosła, a oszust natychmiast zrzucił, wysyłając token niemal do zera w ciągu kilku minut. Stało się to jednym z najlepiej udokumentowanych incydentów „pump and dump” w tym roku.
5. Prognoza Elliptic na 2025 rok: Schematy „pump and dump” nadal powszechne
Raport Elliptic State of Crypto Scams 2025 zidentyfikował schematy „pump and dump” jako jeden z najczęstszych rodzajów oszustw celujących w inwestorów detalicznych. Według raportu, oszuści coraz częściej wykorzystują tokeny o niskiej płynności, anonimowych deweloperów i sztucznie zwiększony wolumen obrotu, aby wabić inwestorów.
Wiele ofiar zostało wprowadzonych w błąd fałszywymi twierdzeniami, skoordynowanym szumem w mediach społecznościowych i zmanipulowanymi wykresami, tylko po to, by ponieść duże straty, gdy insiderzy zrzucili swoje posiadane aktywa. Schematy „pump and dump” nadal rozkwitają, ponieważ płytkie rynki ułatwiają złym aktorom zawyżanie cen przed wyjściem.
Dlaczego schematy „pump and dump” rozkwitają w kryptowalutach
Schematy „pump and dump” rozkwitają na rynku kryptowalut, ponieważ wiele tokenów handluje z niską kapitalizacją rynkową i niezwykle niską płynnością, co czyni je łatwymi do manipulacji. Na płytkich rynkach mała grupa skoordynowanych portfeli może szybko podnieść ceny, tworząc iluzję popytu, zanim sprzeda swoje posiadane aktywa.
Pseudonimowe transakcje w kryptowalutach również utrudniają identyfikację osób stojących za tymi schematami, podczas gdy rozdrobnione globalne regulacje pozostawiają wiele obszarów rynku bez nadzoru. Daje to pole do popisu złym aktorom, aby uruchamiali nowe tokeny, tworzyli fałszywe narracje i znikali bez odpowiedzialności.
Media społecznościowe przyspieszają problem. Platformy takie jak Telegram, X (Twitter), Discord i TikTok pozwalają na szybkie rozprzestrzenianie się wprowadzających w błąd twierdzeń, fałszywych wiadomości od insiderów i skoordynowanego szumu, przyciągając inwestorów detalicznych, którzy mogą nie zdawać sobie sprawy, że ruch cen jest sztucznie wygenerowany.
Razem te czynniki tworzą idealne środowisko do działania schematów „pump and dump” i do tego, by nic niepodejrzewający inwestorzy zostali złapani na szczycie.
Jakie są oznaki ostrzegawcze schematu „pump and dump”?
Schematy „pump and dump” podążają za rozpoznawalnymi wzorcami, a wczesne ich wykrycie może pomóc inwestorom uniknąć niepotrzebnych strat. Pierwszą czerwoną flagą jest nagły, niewyjaśniony skok cen w tokenie o niskiej płynności lub niskiej kapitalizacji rynkowej. Te ruchy często wiążą się z nietypowym wolumenem obrotu i brakiem prawdziwych wiadomości, aktualizacji rozwoju lub aktywności inwestorów, które by je uzasadniały.
Innym częstym sygnałem jest nadmierny szum marketingowy wokół projektu o słabych fundamentach. Często obejmuje to głośne promocje na X, Telegramie, TikToku i Discordzie, gdzie osoby lub grupy propagują wprowadzające w błąd twierdzenia lub sztuczne podniecenie. Wiadomości obiecujące „gwarantowane zyski” lub nakłaniające kupujących do szybkiego działania są częstymi cechami aktywności pompowania.
Oszuści polegają również na niezweryfikowanych poradach inwestycyjnych, często przedstawianych jako wskazówki od insiderów lub „okazje życia”. Te narracje są zaprojektowane, aby wywołać FOMO i przyciągnąć inwestorów detalicznych przed skoordynowanym zrzutem.
Nieprzejrzystość zespołu to kolejna obawa. Chociaż anonimowość istnieje w kryptowalutach, legalne zespoły nadal oferują pewną przejrzystość. Brak jasnej mapy drogowej, brakująca dokumentacja lub wątpliwa tokenomika często sygnalizują podwyższone ryzyko.
Kluczowe czerwone flagi, na które należy uważać:
• Nagłe skoki cen lub nietypowy wolumen obrotu
• Agresywna promocja pomimo braku prawdziwych fundamentów
• Influencerzy rozpowszechniający przesadzone lub wprowadzające w błąd oświadczenia
• Pilne wezwania do „kup teraz” lub obietnice szybkich zysków
• Anonimowe zespoły, niejasne whitepapery lub niejasna tokenomika
Jeśli impet tokena jest napędzany głównie przez szum, a nie dowody prawdziwej wartości, możesz być świadkiem fazy przygotowawczej schematu „pump and dump”.
Pump-and-Dump kontra Rug Pull: Jaka jest różnica?
Schematy „pump and dump” i „rug pull” oba powodują duże straty inwestorów, ale działają bardzo różnie. „Pump and dump” występuje, gdy insiderzy lub skoordynowane grupy sztucznie zawyżają cenę tokena poprzez szum, wprowadzające w błąd oświadczenia lub przesadzone twierdzenia. Gdy wystarczająca liczba kupujących wejdzie na rynek, ci insiderzy szybko sprzedają swoje posiadane aktywa, powodując załamanie ceny.
„Rug pull” natomiast ma miejsce, gdy deweloperzy projektu celowo wycofują płynność lub środki użytkowników i znikają. Zazwyczaj występuje to w nowych lub nieaudytowanych tokenach, gdzie twórcy kontrolują pule płynności lub uprawnienia smart kontraktów.
Oba są poważnymi zagrożeniami na rynkach kryptowalut o niskiej płynności, ale zrozumienie mechanizmu pomaga inwestorom dostrzec wczesne oznaki ostrzegawcze i uniknąć oszustw.
Jak chronić się przed schematami „pump and dump”
Zachowanie bezpieczeństwa wymaga dyscypliny i weryfikacji. Większość oszustw typu „pump and dump” ma przewidywalne cechy.
1. Dokładnie zbadaj projekt
Szukaj wiarygodnych zespołów, przejrzystej dokumentacji i znaczącego rozwoju. Tokeny zaangażowane w główne schematy „pump and dump”, takie jak SQUID (2021) czy wiele mikro-kapitalizacji Pump.fun w latach 2024–2025, miały spójne cechy:
• Anonimowi założyciele
• Brak weryfikowalnej obecności firmy
• Niejasne mapy drogowe
• Brak audytów lub zewnętrznych partnerów.
Zbadaj również dystrybucję tokenów. Jeśli insiderzy kontrolują duży procent podaży, ryzyko skoordynowanego zrzutu dramatycznie wzrasta.
2. Unikaj tokenów o niskiej płynności – celu numer 1 manipulacji
Większość udokumentowanych schematów „pump and dump” dotyczy aktywów z:
• Kapitalizacją rynkową poniżej 5 milionów dolarów
• Niezwykle płytkimi księgami zleceń
• Minimalnymi notowaniami na giełdach
Firmy analityczne blockchain, takie jak Chainalysis, regularnie donoszą, że źli aktorzy wybierają te środowiska, ponieważ mała ilość kapitału może wywołać dramatyczny skok cen.
Na przykład: Kilka tokenów Pump.fun z 2024 r. wykazało skoki o 300–1000% przy wolumenie poniżej 50 tys. dolarów, co jest klasycznym wczesnym etapem pompowania.
3. Weryfikuj każde twierdzenie: Hype to główna broń
Manipulatorzy kryptowalutowi w dużym stopniu polegają na fałszywych ogłoszeniach:
• Notowanie na giełdzie wkrótce
• Nadchodzi duże partnerstwo
• Wieloryby akumulują
• Informacje od insiderów, kup zanim eksploduje.
Te oświadczenia rzadko są poparte dowodami. W badaniu z 2024 r. prowadzonym przez dr Bofanga Zhanga (Journal of International Financial Markets, Institutions & Money) ponad 60% nagłych fal szumu na X zostało wytropionych do skoordynowanych kont promujących wprowadzające w błąd narracje.
Jeśli nie możesz zweryfikować twierdzenia poza mediami społecznościowymi, traktuj to jako czerwoną flagę.
4. Używaj renomowanych giełd i unikaj grup „pump”
Tokeny notowane tylko na niszowych parach DEX z minimalną płynnością są wysoce podatne na manipulację. Grupy „pump” na Telegramie i Discordzie są szczególnie niebezpieczne: insiderzy decydują o cenach wejścia i wyjścia na długo przed dołączeniem uczestników detalicznych. Ci, którzy wchodzą późno, stają się płynnością wyjścia.
5. Zachowaj dyscyplinę i nie goni za skokami
Prawie każdy schemat „pump and dump” kończy się tak samo. Inwestorzy detaliczni kupują podczas pionowego skoku, wierząc, że znaleźli impet. Kilka minut później insiderzy zrzucają, a cena spada o 70–99%.
Unikaj reagowania na:
• Nagłe pionowe zielone świece
• Trendujące tokeny bez wiadomości
• Influencerzy krzyczący „następne 100x”
• Ekstremalne komunikaty FOMO
Powolna, spójna strategia, taka jak dywersyfikacja lub DCA, chroni cię znacznie lepiej niż emocjonalne kupowanie.
Co zrobić, jeśli podejrzewasz schemat „pump and dump”
Jeśli uważasz, że token jest manipulowany, pierwszy krok jest prosty: natychmiast przestań kupować. Unikaj reagowania na nagłe skoki cen lub komunikaty o strachu przed przegapieniem. Następnie monitoruj wolumen obrotu i wzorce cenowe; gwałtowne, nienaturalne wzrosty często sygnalizują skoordynowaną aktywność, a nie prawdziwy popyt.
Sprawdź oficjalne kanały projektu, aby zobaczyć, czy jakiekolwiek prawdziwe ogłoszenia wspierają ten ruch. Jeśli nie ma legalnej aktualizacji, traktuj wzrost jako podejrzany. Chroń swój pozostały kapitał, unikając dodatkowej ekspozycji i rozważ zmniejszenie swojej pozycji, jeśli płynność jest nadal dostępna.
Na koniec udokumentuj to, co obserwujesz, i zgłoś to zespołowi wsparcia swojej giełdy lub lokalnemu regulatorowi finansowemu. Wczesne zgłaszanie pomaga chronić innych inwestorów i wzmacnia przyszłe działania egzekucyjne.
Jaki jest prawny i regulacyjny pogląd na schematy „pump and dump”?
Schematy „pump and dump” naruszają prawa dotyczące papierów wartościowych i manipulacji rynkowej. Na tradycyjnych rynkach agencje takie jak Amerykańska Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (SEC), Amerykańska Komisja ds. Handlu Kontraktami Terminowymi na Towary (CFTC) oraz Urząd Regulacji Przemysłu Finansowego (FINRA) rutynowo ścigają taką działalność, często skutkując grzywnami, zamrożeniem aktywów i zarzutami karnymi.
Rynki kryptowalut znajdują się pod coraz większą kontrolą.
Pod koniec 2025 r. The Guardian poinformował, że deweloperzy tokenów $MELANIA i $TRUMP zostali pozwani w sądzie federalnym na Manhattanie za rzekome prowadzenie skoordynowanego schematu „pump and dump”. Zgodnie z aktami sprawy, insiderzy zbudowali duże pozycje, publicznie promowali tokeny i sprzedawali podczas wzrostu — pozostawiając inwestorów ze znacznymi stratami, gdy ceny się załamały.
Globalne organy regulacyjne, takie jak Brytyjski Urząd Nadzoru Finansowego (FCA) i Australijska Komisja Papierów Wartościowych i Inwestycji (ASIC), ostrzegają, że manipulacja cenami poprzez wprowadzające w błąd oświadczenia lub kampanie w mediach społecznościowych może wywołać działania egzekucyjne, nawet jeśli token nie jest formalnie sklasyfikowany jako papier wartościowy.
Wnioski: Jak bezpiecznie poruszać się po rynku kryptowalut
Najlepszą ochroną przed schematami „pump and dump” jest połączenie badań, sceptycyzmu i zdyscyplinowanego inwestowania. Oszustwa rozkwitają, gdy traderzy polegają na szumie zamiast na zweryfikowanych informacjach. Skup się na płynności, przejrzystości i prawdziwych fundamentach projektu. Jeśli token nie potrafi odpowiedzieć na podstawowe pytania lub jego cena porusza się bez prawdziwych wiadomości, lepiej się wycofać.
Unikaj gonienia za nagłymi skokami lub szałem w mediach społecznościowych. Większość strat występuje w ostatnich chwilach sztucznie wygenerowanego pompowania. Długoterminowe strategie oparte na ugruntowanych aktywach, dywersyfikacji i umiarkowanym rozmiarze pozycji oferują znacznie lepsze wyniki.
Kryptowaluty nagradzają cierpliwość i świadome podejmowanie decyzji, a nie szybkość. Poświęcając czas na weryfikację informacji i unikając twierdzeń o „gwarantowanym zysku”, znacznie zmniejszasz swoją ekspozycję na manipulację i pozostajesz po właściwej stronie ryzyka.
Powiązane artykuły
1. Najważniejsze oszustwa phishingowe w kryptowalutach, które warto znać i jak je rozpoznać w 2025 roku
4. Wewnątrz ataku na protokół Cetus o wartości 260 milionów dolarów i lekcje dla bezpieczeństwa DeFi
Najczęściej zadawane pytania dotyczące oszustw kryptowalutowych typu „pump and dump”
1. Czym jest schemat „pump and dump” w kryptowalutach?
Schemat „pump and dump” to forma manipulacji rynkowej, w której oszuści sztucznie podnoszą cenę tokena poprzez szum lub wprowadzające w błąd twierdzenia, a następnie sprzedają swoje posiadane aktywa na szczycie, powodując załamanie ceny i pozostawiając późnych inwestorów ze stratami.
2. Jak mogę stwierdzić, czy token kryptowalutowy jest pompowany?
Oznaki ostrzegawcze obejmują nagłe skoki cen, nietypowy wolumen obrotu, agresywną promocję w mediach społecznościowych, niejasne lub przesadzone twierdzenia, anonimowe zespoły i presję, aby „kupić teraz”. Jeśli szum nie jest poparty prawdziwymi wiadomościami lub fundamentami, postępuj ostrożnie.
3. Czy schematy „pump and dump” są nielegalne w kryptowalutach?
Tak. Organy regulacyjne, takie jak amerykańskie SEC, CFTC i globalne agencje, traktują skoordynowaną manipulację cenami jako oszustwo papierów wartościowych lub oszustwo konsumenckie. Ostatnie pozwy, w tym sprawa z 2025 r. dotycząca tokenów $MELANIA i $TRUMP, pokazują rosnące egzekwowanie prawa.
4. Czym różnią się oszustwa „pump and dump” od „rug pull”?
„Pump and dump” polega na szumie, aby zawyżyć ceny, zanim insiderzy sprzedadzą. „Rug pull” ma miejsce, gdy deweloperzy wycofują płynność lub środki użytkowników i znikają. Oba powodują poważne straty, ale mechanika jest inna.
5. Jak mogę chronić się przed oszustwami kryptowalutowymi typu „pump and dump”?
Zbadaj płynność, dystrybucję tokenów i przejrzystość zespołu. Weryfikuj twierdzenia poza mediami społecznościowymi. Unikaj tokenów o niskim wolumenie i promocji napędzanych szumem. Używaj renomowanych giełd i trzymaj się zdyscyplinowanych strategii, takich jak DCA, zamiast gonić za nagłymi skokami.
6. Co powinienem zrobić, jeśli myślę, że zostałem wciągnięty w schemat „pump and dump” tokena?
Natychmiast przestań kupować. Sprawdź, czy prawdziwe wiadomości wspierają ten ruch. Oceń płynność przed wyjściem. Udokumentuj podejrzaną aktywność i zgłoś to swojej giełdzie lub regulatorowi, aby zapobiec dalszym szkodom.
7. Dlaczego tokeny o niskiej kapitalizacji rynkowej są bardziej podatne na pompowanie i zrzucanie?
Tokeny o niskiej kapitalizacji często mają niską płynność, co oznacza, że mała ilość skoordynowanego kupowania może gwałtownie poruszyć ceny. To czyni je idealnymi celami dla manipulatorów dążących do wywołania dużych, szybkich skoków cen.